শিশুৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত স্বচ্ছ ভাৰত অভিযানৰ প্ৰভাৱৰ বিষয়ে কিছু তথ্যৰ সাৰাংশ

শেহতীয়াকৈ কৰা এক অধ্যয়ন অনুসৰি ২০১৪ চনত প্ৰধানমন্ত্ৰী নৰেন্দ্ৰ মোদীয়ে আৰম্ভ কৰা স্বচ্ছ ভাৰত অভিযানে ভাৰতৰ পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতা আৰু অনাময়ৰ ক্ষেত্ৰত লক্ষ্যণীয় পৰিৱৰ্তন সাধন কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।
মোদী প্ৰশাসনৰ অন্যতম বৃহৎ সাফল্য হিচাপে এই মিছনটো স্মৰণীয় হৈ থাকিব। ইয়াৰ সুদূৰপ্ৰসাৰী প্ৰভাৱসমূহৰ ভিতৰত স্বাস্থ্য সূচকসমূহৰ উন্নতি, বিশেষকৈ শিশু আৰু শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ হ্ৰাস হোৱা আৰু মহিলা তথা ছোৱালীৰ সুৰক্ষাৰ বিষয় জড়িত হৈ আছে।
ভাৰতৰ ৩৫খন ৰাজ্য আৰু ৬৪০খন জিলাক সামৰি লোৱা এক দশকজোৰা অধ্যয়ন (২০১১-২০২০)ৰ ভিত্তিত এছ বি এমৰ মূল তথ্য আৰু প্ৰভাৱৰ বিষয়ে ইয়াত কিছু কথা উল্লেখ কৰা হ’ল-
স্বচ্ছ ভাৰত অভিযানৰ মূল লাভ

• শৌচাগাৰৰ সংখ্যা লক্ষ্যণীয়ভাবে বৃদ্ধি:
  o ২০০৩ চনত জিলাসমূহৰ ভিতৰতে শৌচাগাৰৰ সংখ্যা তুলনামূলকভাৱে কম আছিল, গড়ে ৪০%তকৈ কম (গড় ৪৬.৭%)।
  o এই কভাৰেজে ২০০৩ চনৰ পৰা ২০০৮ চনলৈকে নূন্যতম উন্নতি দেখুৱাইছিল আৰু কিছুমান জিলাত আনকি হাৰ হ্ৰাস পোৱা দেখা গৈছিল।
  o ২০১৪ চনত এছ বি এম আৰম্ভ হোৱাৰ পিছত ভাৰতত শৌচাগাৰৰ ব্যৱহাৰ যথেষ্ট বৃদ্ধি পাইছে।
  o ২০২০ চনৰ ভিতৰত ১০ কোটিতকৈ অধিক ঘৰুৱা শৌচাগাৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছিল।এই সময়ছোৱাত গৰিষ্ঠসংখ্যক জিলাই ৬০% (গড় ৮১.২%)তকৈ অধিক শৌচাগাৰ নিৰ্মাণৰ গৌৰৱ অৰ্জন কৰিছিল।এতিয়ালৈকে সমগ্ৰ দেশতে ১২ কোটিৰো অধিক শৌচাগাৰ নিৰ্মাণ কৰা হৈছে।
  o অভিযানৰ প্ৰথম পাঁচ বছৰত মুকলিতে শৌচ কৰা ৬০%ৰ পৰা ১৯%লৈ হ্ৰাস পাইছে।আজি ভাৰত মুকলি শৌচমুক্ত হৈ পৰিছে।
• ভাৰতত শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ ২০০৩ চনৰ পৰা ২০২০ চনলৈ লক্ষ্যণীয়ভাবে হ্ৰাস
  o মুকলিকৈ শৌচ কৰাটো দীৰ্ঘদিন ধৰি সংক্ৰমণৰ এটা প্ৰধান কাৰণ হৈ আহিছিল, বিশেষকৈ ডায়েৰিয়া, যিয়ে শিশুৰ স্বাস্থ্যৰ ওপৰত গুৰুতৰ প্ৰভাৱ পেলায়।
  o এছ বি এমৰ ফলত অধ্যয়নটোৱে শৌচাগাৰৰ সুবিধা বৃদ্ধি আৰু শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ কম হোৱাৰ মাজত এক শক্তিশালী বিপৰীত সম্পৰ্ক নিশ্চিত কৰিলে।
  o প্ৰথম অৱস্থাত (২০০৩) গৰিষ্ঠসংখ্যক জিলাতে প্ৰতি ১০০০ টি জন্মৰ ভিতৰত ৬০ টাতকৈ অধিক শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ (IMR) আছিল, গড় ৪৮.৯। কিন্তু ২০২০ চনলৈকে বেছিভাগ জিলাই ৩০ৰ তলৰ আইএমআৰ লাভ কৰিছিল, জিলাৰ গড় হৈছিল ২৩.৫।
  o এছ বি এমৰ আগতে আই এম আৰ প্ৰতি বছৰে প্ৰায় ৩% হ্ৰাস পাইছিল। এছ বি এমৰ পিছত এই হাৰ প্ৰতি বছৰে ৮-৯% লৈ ত্বৰান্বিত হৈ অভিযানৰ ফলপ্ৰসূতা প্ৰদৰ্শন কৰিছে।
  o এছবিএমৰ অধীনত ৩০%তকৈ অধিক শৌচাগাৰ কভাৰেজ থকা জিলাসমূহত শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ (আইএমআৰ) ৫.৩ পইণ্ট আৰু ৫ বছৰৰ তলৰ মৃত্যুৰ হাৰ (ইউ৫এমআৰ) ৬.৮ পইণ্ট হ্ৰাস পোৱা দেখা গৈছে।
  o জিলা পৰ্যায়ত শৌচাগাৰৰ প্ৰতি ১০% বৃদ্ধিৰ সৈতে আইএমআৰ ০.৯ পইণ্ট হ্ৰাস আৰু ইউ৫এমআৰ ১.১ পইণ্ট হ্ৰাসৰ সৈতে জড়িত আছিল।
  o শৌচাগাৰৰ ব্যৱস্থাই সম্ভৱতঃ প্ৰতি বছৰে ৬০,০০০ৰ পৰা ৭০,০০০ শিশুৰ মৃত্যু ৰোধ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে।

অতিৰিক্ত সামাজিক সুবিধা

• মহিলাৰ সুৰক্ষা আৰু সবলীকৰণ:
  o ঘৰুৱা শৌচাগাৰৰ সুবিধা বৃদ্ধিয়ে মহিলাসকলৰ সুৰক্ষা উন্নত কৰিছে, কিয়নো তেওঁলোকে আৰু মুকলিতে শৌচ কৰিবলৈ অসুৰক্ষিত অঞ্চললৈ ওলাই যাব নালাগে।
  o ইয়াৰ ফলত মাতৃৰ স্বাস্থ্য আৰু শিক্ষাৰ উন্নতি হৈছে।
• আৰ্থিক আৰু জীৱনৰ মানৰ উন্নতি :
  o ৰোগৰ মাত্ৰা হ্ৰাস পোৱা বাবে পৰিয়ালসমূহে স্বাস্থ্যসেৱাৰ খৰচত ধন ৰাহি কৰিব পাৰিছে।
  o উন্নত অনাময় ব্যৱস্থাৰ ফলত সম্প্ৰদায়সমূহৰ বাবে উন্নত জীৱন ধাৰণ আৰু সুস্থ পৰিৱেশৰ সৃষ্টি হয়।
  এছ বি এমৰ ব্যাপক পদ্ধতি
  এছ বি এমৰ সফলতা ইয়াৰ বহুমুখী কৌশলৰ পৰা আহিছিল, য’ত অন্তৰ্ভুক্ত আছিল:
• তথ্য আৰু শিক্ষা অভিযান:
  o ব্যাপক সজাগতা অভিযানে অনাময় আৰু পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতাৰ বাৰ্তাৰে গ্ৰাম্য পৰিয়ালসমূহত উপনীত হৈছে, যাৰ ফলত সম্প্ৰদায়সমূহক স্বচ্ছ জীৱন-যাপনৰ পদ্ধতি আঁকোৱালি ল’বলৈ উৎসাহিত কৰিব পৰা গৈছে।
  o প্ৰায় ৩৭.৫ কোটি টকাৰ পুঁজিৰে এই অভিযানসমূহে ৫ বছৰৰ ভিতৰত প্ৰতিমাহে গড়ে ৫০টা বাৰ্তাৰে গ্ৰাম্য ভাৰতীয়সকলৰ ওচৰলৈ গৈছিল।
  o নাগৰিকৰ সংযোগ আৰু নিৰীক্ষণৰ বাবে এছবিএম-এ মোবাইল আৰু ৱেব এপ্লিকেচন প্ৰৱৰ্তন কৰিলে।
  o অগ্ৰগতিৰ মূল্যায়নৰ বাবে ৰাষ্ট্ৰীয় বাৰ্ষিক গ্ৰাম্য অনাময় জৰীপ (এন আৰ এছ এছ) দ্বি-বাৰ্ষিকভাৱে অনুষ্ঠিত কৰা হৈছিল আৰু অভাৱগ্ৰস্ত অঞ্চলসমূহৰ বাবে লক্ষ্য নিৰ্ধাৰণ কৰা পদ্ধতি প্ৰদান কৰা হৈছিল।
• সামৰ্থ্যৰ বিকাশ:
  o এছবিএম-এ চৰকাৰী বিষয়া, ফ্ৰণ্টলাইন কৰ্মী, স্বেচ্ছাসেৱক, আৰু সম্প্ৰদায়ৰ বাবে সামৰ্থ্য বিকাশ আৰু প্ৰশিক্ষণ কাৰ্যসূচীত বিনিয়োগ কৰিছিল যাতে অনাময় ব্যৱস্থা বৃদ্ধি পায়। গাঁৱৰ মহিলাসকল শৌচাগাৰ নিৰ্মাণত পাকৈত আছিল যিয়ে কেঁচামাল আৰু দক্ষ শ্ৰমিকৰ চাহিদাৰ বৃদ্ধি কৰিছিল।
• আৱৰ্জনা ব্যৱস্থাপনা:
  o এছবিএম-এ পৰিশোধন প্লাণ্ট আৰু পুনঃব্যৱহাৰ কেন্দ্ৰৰ লগতে আৱৰ্জনা পৃথকীকৰণ, সংগ্ৰহ আৰু নিষ্কাশন ব্যৱস্থাৰ সঠিক সৃষ্টিতো গুৰুত্ব আৰোপ কৰিছিল, যিয়ে পৰিষ্কাৰ-পৰিচ্ছন্নতা বজাই ৰখাত সহায় কৰিছিল আৰু পৰিৱেশ প্ৰদূষণ হ্ৰাস কৰিছিল।
  উপসংহাৰ
  স্বচ্ছ ভাৰত অভিযানে ভাৰতত পৰিৱৰ্তনশীল প্ৰভাৱ পেলাইছে, কেৱল লাখ লাখ শৌচাগাৰৰ ব্যৱস্থা কৰাই নহয়, শিশু আৰু শিশুৰ মৃত্যুৰ হাৰ লক্ষ্যণীয়ভাবে হ্ৰাস কৰিছে। এই অভিযান এতিয়া বিশ্বৰ অন্যতম বৃহৎ আৰু সফল জনস্বাস্থ্য পদক্ষেপ হিচাপে স্বীকৃতি লাভ কৰিছে। অধ্যয়নটোৱে স্পষ্টভাৱে দেখুৱাইছে যে অনাময় ব্যৱস্থা উন্নত কৰিলে বিশেষকৈ শিশুৰ জনস্বাস্থ্যৰ যথেষ্ট উন্নতি হ’ব পাৰে আৰু সুস্থ, নিৰাপদ সমাজ এখনত অৰিহণা যোগাব পাৰে।